Blockchain, crypto’s en ICO’s hebben het afgelopen jaar het nieuws gedomineerd. Momenteel zijn er al meer dan veertig toepassingen van blockchain in het publieke domein. Sandra van Heukelom-Verhage en Ameer Muhammad stonden tijdens hun workshop, dat onderdeel was van het congres Inzicht in Digitalisering, stil bij de juridische vraagstukken rondom blockchain, crypto’s en ICO’s. Met hun presentatie wilden zij de deelnemers iets meer begrip bijbrengen van wat deze begrippen inhouden.
Blockchain: gedistribueerd digitaal grootboek
Een blockchain kan worden vergeleken met een schriftje in een kluis, zo vertelt Sandra van Heukelom-Verhage. De sleuteluitgifte van de kluis bepaalt wie in de kluis mag kijken en wie zelfs mag schrijven in het schriftje. Wanneer iemand er een regel van informatie – een transactie – in schrijft, dan wordt dit onderdeel van het schriftje. Uiteindelijk vormen alle regels in het schriftje een ketting van blokken van informatie. Deze informatie wordt met onuitwisbare inkt geschreven, niemand kan de informatie weghalen, en wordt verspreid over alle bronnen die zijn aangesloten op het netwerk. Dit maakt het een one single source of truth. Hierbij zijn ook smart contracts, if this, then that, interessant. De technologie achter smart contracts is al ouder dan blockchain, maar wat het nu populair maakt is dat de blockchain als waarheidsbron kan worden gebruikt om een smart contract uit te voeren.
Na het korte college over blockchain werden verschillende pilots besproken. Het bekendste voorbeeld is Mijn Zorg Log, waarin zorg- en sociale partijen van een zorgontvanger met elkaar in een netwerk zitten. Mijn Zorg Log werd voor het eerst ingezet bij jonge gezinnen die kraamzorg voor hun pasgeborene nodig hebben. Door middel van een app kunnen kraamverzorgers doorgeven hoeveel uur ze zorg hebben verleend. Ouders krijgen hier een melding van, kunnen dit checken en als het klopt dan betaalt de app automatisch uit. Dit leidde tot vragen vanuit de deelnemers over hoe het zit met de afhankelijkheidsrelatie. Blockchain gaat uit van een one single source of truth, maar wat als partijen het niet met elkaar eens zijn? Het is mogelijk om binnen de blockchain een derde partij in te stellen, die als externe bron de waarheid checkt. Ook zal er moeten worden nagedacht om dispute-resolution-middelen te ontwikkelen indien zulke problemen ontstaan. Maar wat zijn nu precies de juridische pijnpunten? Er liggen nog veel juridische vragen, van mededingingsrechtelijke en reguleringsvraagstukken tot wat überhaupt het toepasselijke recht is. Vanuit de deelnemers kwamen vragen of wordt geprobeerd de blockchain puur publiekrechtelijk te houden of dat private partijen toch ook om de hoek komen kijken. Uiteindelijk ontkom je er niet aan om de blockchain te bouwen door specialisten, en die komen meestal toch uit de private hoek.
Crypto’s en ICO’s
Elke dag komen er nieuwe cryptovaluta bij die erg van elkaar verschillen. Dit roept veel juridische en niet-juridische vragen op. Als eerste zette Ameer Muhammad kort uiteen wat ICO’s en tokens zijn. De initial coin offering (ICO) is doorgaans een startupfinanciering door middel van tokens. Dit begint met een whitepaper waarin staat welk probleem op welke manier zal worden opgelost door de betreffende startup, waarna een presale en crowdsale plaatsvinden met doorgaans uiteindelijk een registratie op de cryptobeurs als doel. Mede doordat het erg gemakkelijk is om via de cryptobeurs redelijk snel een koerswinst te kunnen behalen, zijn ICO’s een hype geworden. Onder de deelnemers kwam een discussie op gang over de vraag of een startup koersrisico loopt en waarom investeerders instappen nu ICO’s met risico’s omgeven zijn. Muhammad geeft aan dat dit voor een groot deel te maken heeft met fear of missing out.
Er zijn verschillende typen tokens, digitale waardebewijzen, die zich lenen voor verschillende doeleinden. De bekendste is de payment token, zoals de bitcoin, maar er zijn ook utility, asset en security tokens.
Elke nieuwe ICO roept de vraag op hoe de bijbehorende token civielrechtelijk moet worden gekwalificeerd, en dan met name of de token kan worden gekwalificeerd als een zaak of als vermogensrecht. In de rechtspraak is al bepaald dat een bitcoin beschouwd moet worden als een vermogensrecht (ECLI:NL:RBAMS:2018:869), maar het is nog afwachten of dit wordt overgenomen door hogere rechters. Ook moet er vanuit het financiële recht worden bezien of er verplichtingen gelden, en dan met name of partijen die een ICO ondernemen, prospectus- of vergunningplichtig zijn. Partijen die effecten aanbieden aan het publiek, zijn verplicht om een prospectus aan de Autoriteit Financiële Markten (AFM) voor te leggen en algemeen verkrijgbaar te stellen (art. 5:2 Wet op het financieel toezicht). De vraag is of tokens kwalificeren als effecten. De AFM heeft hierover op haar website guidance gepubliceerd. Partijen die een ICO ondernemen kunnen ook vergunningplichtig zijn. Dat betekent dat zij vooraf een vergunning moeten aanvragen bij de AFM en onder doorlopend toezicht staan. De Wet op het financieel toezicht (Wft) kent vele vergunningplichten, waarvan in dit verband bij asset tokens mogelijk beleggingsobjecten worden aangeboden (art. 2:55 Wft) en bij een cryptobeleggingsfonds mogelijk sprake is van het aanbieden van deelnemingsrechten in een beleggingsinstelling (art. 2:65 Wft). Er zijn ook andere vergunningplichten mogelijk van toepassing.
Toekomst?
Is ons huidige recht wel geschikt voor ICO’s en tokens, of moet er een nieuw regelgevend kader komen? De minister van Financiën heeft zich eerder op het standpunt gesteld dat cryptovaluta binnen een passend regelgevend kader moeten worden gebracht, om langs die weg oneigenlijk gebruik aan te pakken en daarbij de potentie van de techniek te behouden. Hierbij moet volgens de minister worden ingezet op een gecoördineerde internationale aanpak, gelet op het grensoverschrijdende karakter van cryptovaluta. Er zal dus uiteindelijk harmonisatie op internationaal en Europees gebied (moeten) komen. Ondertussen kunnen de AFM en de Autoriteit Consument & Markt (als toezichthouder ten aanzien van consumentenbescherming) op basis van huidige recht waar mogelijk ingrijpen.
Meer weten?
Schrijf je in op onze nieuwsbrief of volg onze LinkedIn Showcase-pagina om op de hoogte te blijven van onze overige evenementen, white papers, artikelen, etc.